Kelebek Vana Nedir, Kelebek vana, büyük çaplı borularda daha sık kullanılır. Az yer kaplaması ve küresel vanaya göre ucuz olması önemli avantajlarıdır.
Son yıllarda akışkan kontrolünde özellikle de su ve sıcak su tesisatlarında yaygın olarak kullanılan kelebek vanalar, adını disk (klape) ve milin kombinasyonunun şeklinden alır.
Konstrüksiyonu basittir. Vana gövdesi ile vana iç çapının büyüklüğü birbirine çok yakındır. Disk, dikey eksen boyunca mil ile desteklenmiştir.
Disk, akış yönünde disk olarak duruyorsa akışkan durdurulmuştur. yani vana kapalı pozisyonda demektir.
Gövde, disk, mil ve sızdırmazlık elemanından meydana gelir.
Kelebek vanalar, sıvılaştırılmış doğal gaz vb. akışkanlarda kullanılmak için metal sitli üretilir. Metal sitli kelebek vanalar -175°C sıcaklığa kadar kullanılır.
Kelebek vanaların borulara montajı aşağıdaki bağlantı şekilleri ile yapılır.
Hat sonlarında kullanılmaz. Lug Bağlantı: Kelebek vananın üzerinde lug denilen bağlantı kulakları vardır. Bu kulakların içi dişlidir. Lug kelebek vanada flanş delik adeti kadar kulak vardır.
Lug kelebek vanalar, hat sonlarında kullanıldığı gibi tesisatın her noktasında da kullanılır. Kelebek vana
Kelebek Vanaların Çeşitleri
1- Klape (Disk) yataklamasına göre:
– Merkezden yataklamalı vanalar
Açma- kapama mili ekseni ve klapenin (diskin) dönüş merkez ekseninin çakışarak, gövde merkez ekseni ile aynı eksende buluştuğu vanalardır.
Klapenin dönüş hareketi, çevresel conta içinde sızdırmazlık kuvvet bileşeni oluşturmamakta, sızdırmazlık, sadece contanın elastikiyetine bağlı bir çevresel yüzey basıncı ile sağlanmaktadır.
Avantajları: Uygun akış formu sağlar. Vana boyu çok kısalabilmektedir.
Dezavantajları: Mil yataklama noktaları, sızdırmazlık yüzeylerinde kesintiler oluşturmakta, bu da işletme basıncını sınırlandırmaktadır.
Ayrıca, akış momenti hep vanayı kapatma yönünde etkimektedir. Bu koç darbesi riskini doğurur. Klapenin hızlı hareketini önleyici tedbirler alınmalıdır.
– Eksantrik yataklamalı vanalar
Açma- kapama mili gövdenin merkez ekseni üzerindedir. Ancak klape, akış ekseni doğrultusunda, mil ekseninden uzakta bir düzlem üzerindedir. Tam açık vanada, klape merkez eksenden kaymış vaziyette durmaktadır.
Açma, kapama sırasında klape, merkezi sızdırmazlık yüzeyinden kaçık, ancak akış ekseni üzerinde olan bir küre oluşturur.
Klape; dönüşü sırasında, sızdırmazlık yüzeyi üzerinde, sızdırmazlık kuvvet bileşeni oluşturmamakta, yüzeye teğet hareket etmektedir.
Avantajları: Mil yataklama noktalarının, sızdırmazlık yüzeylerinde kesintiler oluşturması söz konusu değildir. Sızdırmazlık contası, klape demonte edilmeden değiştirilebilir. Kelebek vana
– Çift eksantrik yataklamalı vanalar
Açma- kapama mili gövdenin merkez ekseninden kaçık olarak yataklanmıştır. Klape, akış ekseni doğrultusunda, mil ekseninden uzakta bir düzlem üzerindedir.
Tam açık vanada, klape merkez eksenden kaymış vaziyette durmaktadır. Açma- kapama sırasında klape, merkezi sızdırmazlık yüzeyinden kaçık, ancak akış ekseni üzerinde olan bir küre oluşturur. Ancak, kürenin dönme merkezi, küre merkezinden kaçıktır. Böylece klape; kapatmaya yakın, sızdırmazlık yüzeyi üzerinde, sızdırmazlık kuvvet bileşeni oluşturmaktadır.
Avantajları: Sızdırmazlık yüzeyi üzerine bir kuvvet bileşeni uygulandığı ve mil yatakları sızdırmazlık yüzeyinde kesinti oluşturmadığı için, daha yüksek basınç kademelerine çıkılabilmektedir. Ayrıca, küçük açma açılarında bile, klape sızdırmazlık yüzeyinden ayrılarak, sürtünmeyi kaldırmaktadır.
2- Sızdırmazlık conta cinsine göre:
– Gövdeye iç kılıf veya iç yüzey olarak geçirilmiş contalı (Conta gövde üzerinde)
– Klape çevresine conta veya dış yüzey olarak geçirilmiş contalı (Conta klape üzerinde)
– Elastomer contalı
– Metal contalı
Kelebek vana
Uygulama Örnekleri:
Kelebek vanaların anma ölçüleri oldukça yüksek değerlere ulaşabildiğinden, vanaların tesisata problemsiz takılıp, sökülebilmesi için, vanalar, boru ekseninde boyu uzayıp, kısalabilen “Demontaj Parçaları” ile birleştirilerek, monte edilir. Teknolojinin gelişmesi ile küçük çaplarda da olsa, 200 Bar’a kadar işletme basınçlarında çalışabilen kelebek vanalar ile “Yangın emniyetli- Fire safe” imal edilebilmektedir.
Kelebek Vanaların Avantajları
• 90° lik bir açıyla tam açar, tam kapar
• Kolay açıp-kapama
• Basınç kaybı azdır
• Hacmi küçük, az yer işgal eder
• Ağırlığı azdır
• Ayar vanası olarak kullanılabilir
Bu avantajlarından dolayı tesisatlarda yaygın olarak kullanılan kelebek vanaların montajı da önemlidir.
Kelebek Vanaların Montajında Dikkat Edilecek Noktalar
1. Vananın montajı esnasında sızdırmazlık elemanın deforme olmaması için flanşlar arasında yeterli mesafe bulunmalıdır.
2. Vananın montajı esnasında disk kapalı konumda bulunmamalıdır.
3. Flanş somunları sıkılmadan önce vana, açıp-kapatılarak, disk’in serbest hareket edip etmediği kontrol edilmelidir.
4. Vana ile flanşlar arasına bir sızdırmazlık contasına gerek yoktur.
5. Vana konumu: Vana milinin konumu, DN300 çapına kadar düşey veya yatay olabilir, da ha büyük çaplarda yatay olmalıdır.
Kelebek vana satın almak ve daha detaylı bilgi için bize ulaşın
Kaynaklar
- TESiSAT MÜHENDiSLiĞi DERGiSi, Sayı 86, – Cafer ÜNLÜ
- Heating and Air Conditioning of Buildings, O.Faber, JR Kell, Architectural Press, 1974
- CIBSE Guide, Installation and Equipment Data,1986
- Kalorifer Tesisatı Proje Hazırlama Teknik Esasları, MMO Yayın No:84
